Borja Bujanek (1974, Bilbo) zuzentzen du Bilboko Maiatzaren Biko kalean dagoen Garabat galeria. Arte erakusleiho izan ez ezik, saltokia ere bada, izan ere, panpinak eta liburuak saltzen ditu. Amerikako Estatu Batuetan gallery store deitzen omen diete horrelako hibridoei. Garabat, gainera, ilustrazioan espezializaturiko galeria da. Bertatik Euskal Herriko eta Espainiako ilustratzaile handienak igaro dira, baita atzerriko batzuk ere bai, tartean, Jorge Alderete mexikarra. Eta ez hori bakarrik, Roland Topor diziplina anitzeko artista surrealista frantziarraren marrazkiak ere ikusi ahal izan dira. Horrez gain, Garabat auzoko bizitza kulturalean erabat murgilduta dago. Horren erakusle, bertan burutu diren Amigurumi tailerrak dira. Zer den hitz japoniar hori? Borjak azaldu behar izan digu…
Zenbat urte daramazu Garabat zuzentzen?
Maiatzean lau urte beteko ditut.
Erakusketak ilustrazioan ardazten dira, baina Garabatek liburu eta diseinuzko panpinak ere saltzen ditu. Nola sortu zen saltoki eta galeriaren arteko konbinazioa? Beste erreferentziarik ezagutzen zenuen?
Bai. Hala da. Garabat saltokia eta galeria da. Ereduak badira, Amerikako Estatu Batuetan, esaterako, gallery store izenarekin ezagutzen dira. Bi gauza horien arteko konbinazioa da eta erreferentziak ugariak dira. Ez da bere egitaraua duen ohiko galeria. Zerbait irekiagoa nahi nuen. Galeriek izaten dituzten trabak saihestu nahi nituen, izan ere, galeria klasikoetan arte eroslea ez bazara ez zara sartzen. Nik jendea erakarriko zuen ekimena abiatu nahi nuen, jendea ikustera etor zedin. Hemengo artelanak, gainera, arrazoizko prezioaz saltzen denez jendeak eskura dezake.
Zein irizpiderekin aukeratzen dituzu artistak?
Sarritan ohiko bideen bitartez hautatzen ditut: lagunak, ezagunak, afinitate pertsonala… baina gehienetan artistaren lana ezagutzea da giltzarria. Ni diseinatzaile grafikoa naiz, eta nire lana dela eta, hainbat ilustratzaile ezagutzen ditut. Horietako batzuekin, gainera, lan egin dut zuzenean, agian, nigandik gertuen daudenak dira, Euskal Herrikoak alegia: Mikel Casal, Elena Odriozola… publizitatearen bitartez eurekin egin dut lan. Era berean, nire lanaren bitartez ere ilustratzaile kutunen zerrenda egin dut, eta behin galeria irekita, deitu egin diet. Finean, maite ditudan gauzen kutxa da Garabat: ilustratzaileak, liburuak eta jostailuak.
Orain arteko erakusketetatik zein nabarmenduko zenuke?
Artista asko izan dira eta zaila da aukeratzea. Nolanahi ere, Jorge Aldereterena azpimarratuko nuke, atzerriko artista delako eta oihartzun handia erdietsi zuelako. Erakusketa hori Juan Frigo Fingers-ekin lankidetzan atondu nuen eta jende asko etorri zen ikustera. Niri, gainera, mexikarraren lana asko gustatzen zait. Egoera aproposa baliatuta lortu nuen erakusketa egitea. Gauzak, askotan berez etortzen dira. Roland Topor-ena ere egoera berezi bati esker abiatu nuen. Jendeak gauza asko eskaintzen dizkizu, esaterako, ilustratzaile gazteen lanak edo beste galeria batzuetako erakusketak. Hala, Bartzelonako galeria batean izan nintzen eta bertan ikusi nuen Topor-en lana. Galeria horri elkarrekin zerbait egitea proposatu nion, eta akordioa lortu genuen. Oso ondo atera zen. Ez hori bakarrik, bere obra lortzea oso zaila da, eta hemen izateko aukera paregabea zen, beraz, abagune hori baliatu eta hona ekarri nuen.
Artelanak eta salmentan dituzun produktuak erosten dituen publikoa berdina da?
Erakusketan dudan obraren araberakoa da. Izaten da panpinekin lotuta dagoen obra. Kasu horretan panpinak, ikusgai dagoen obraren 3Dko bertsioa izango lirateke, eta hor bai, eroslea profil berekoa da. Baina beti ez da horrela izaten. Esaterako, Topor ikustera datorren jendeak interes gehiago edo gutxiago ager dezake panpinekiko, agian, zer edo zer begiratuko ditu, baina ez du hori bilatzen.
Garabatera etortzen den bezeroaren erradiografia egiteko gai zara?
Arte Ederretako ikaslea eta auzoan bizi dena, eta gero, bizi-maila handiagoa duten gazteak, Bilboko beste auzo batzuetakoak, baina kezka artistikoak dituztenak.
Panpinen kasua bitxia da oso. Izan ere, garai batean muturreko bildumazaleek dirutzak ordaindu zituzten pieza batzuengatik. Zer irizten diozu fenomeno horri?
Ez diot bestelako garrantzirik ematen fenomeno horri. Xelebre gelditzen da esatea Kaws artistaren panpina bategatik 600 euro ordaindu dituzula, baina mihise txiki bategatik 30.000 euro ordaintzea ere erokeria iruditzen zait, ez dago bereizketarik euskarrien artean, baina bai produkzioan. Baloratu behar da ea zein egoeratan dauden jostailu horiek: esklusiboak diren, eskuz eginda dauden… nik hor ez dut bereizketarik egiten bestelako artelanekin, niretzat artea baitira. Ordea, binilozkoak badira eta Txinan egindakoak, eta produkzioa txikia bada ere, nire ustez ez du bestelako baliorik bilduma zaletasunaz haratago. Baina uler dezaket fenomenoa: zigilu batengatik dirutzak ordaintzen duen jendea dagoen lez, badira Baseman artistaren panpina batengatik, hamaika arrazoi tarteko, -500 soilik merkaturatu dituztelako, duela 5 urte egin zirelako eta dagoeneko ez dagoelako gehiagorik mundu osoan-, diru bat ordaintzen duten bildumazaleak. Gainera, 150 eta 200 euro bitartean ordaintzen dute, alegia, jatorrizko prezioaren bikoitza, baina nik ez dut uste prezio hori zoratzeko modukoa denik. Dena dela, gauzak bere onera itzultzen dira: bere garaian baliotsua izan zuenak balioa handituko du. Espekulazioaren ondorioz balioa handitu zuten piezen prezioa (gehienbat agortu zirelako), berriz, jatorrizko preziora itzultzen da. Ez da zoratzeko kontua, arrazoizkoa da, mundu hau gainditu duten artisten salbuespenarekin izan ezik. Esaterako, Kaws-ek duela sei urte metro bateko garaiera zuten panpinak plazaratu zituen, eta panpinek bere mihisek beste balio dute. Nire ustez logikoa da, ez baitago euren arteko desberdintasunik.
Hasiera batean buruan zeneukan Garabaten ideia eta egungoa antzekoa al da?
Aldatzen joan da egoeraren arabera, eta ni, era berean, egokitu egin naiz. Gauza batzuek onera egin dute eta beste batzuek, berriz, txarrera. Esaterako, gauza onenen artean Amigurumi tailerren kontua dago. Nik ez nuen kontu hori ezagutzen, baina panpinen munduarekin harremanak izaten dituzun heinean, bat batean jabetzen zara badirela japoniar batzuk kakorratz-lanak egiten dituztenak, eta kakorratzekin zuk dendan saltzen dituzun panpinen antzekoak egiten dituztela. Horrela, askotariko jendearekin harremanak izaten dituzu, eta, azkenik, tailerra abiatzen duzu, eta bertan 60 urteko emakumeak eta manga neskatoak biltzen dira kakorratz-lanak egiteko.
Beraz, jendea gauzak proposatzera gerturatzen da?
Bai, galeriak ibilbide txikia egin duen arren, dagoen tokiagatik edo dituen bitartekoengatik. Esaterako, auzotik igarotzen diren atzerriko ilustratzaile askok euren lanak erakusteko proposamenak luzatzen dizkidate.
Beraz, Garabat ez duzu soilik saltoki gisa hartzen?
Horrela da. Gehiago saltzea gustatuko litzaidake (kar, kar) baina nire helburua da Garabat saltoki baino gehiago izatea. Auzo honetan, gainera, hori berez gertatzen da. Hemen dendak daude, baina ez dago merkataritza bizitzarik, behar beharrezkoak diren produktuak izan ezean.
Horren harira, nolako da zure harremana auzoarekin?
Auzoko bizitzan inplikatzen saiatzen naiz, baina lanpetuta nabil beste proiektu batzuekin. Nik hasiera hasieratik auzora etorri nahi nuen hemengoekin harremanak izateko, besteak beste, Anti- liburudenda, Trakabarraka arropa denda… finean, hemengo bizitza kulturalean murgiltzeko. Halaber, aspalditik ari gara Maiatzaren Biko kaleko azokak egiten hileko lehendabiziko larunbatetan, eta ekimen hori bizitza kultural horren isla da, egun zehatz horietan baino ez bada ere.
Amaitzeko, zein erakusketa duzu egun ikusgai?
Judas Arrieta euskal artistarena. Tokikoa da, baina Txinan bizi da. Ekialdeko pop kulturaren zale sutsua da, arte serioagoagatik ere ezaguna izan arren. Bere obra galeriara egokitu du eta lan hori sortu ahala ikusi dut, oso interesgarria da ekarri duen obra. Asko mugitzen den artista da. Nik baino gehiago daki galeriez, eta nik baino hobeto zuzenduko luke Garabat, erakusketari garrantzia ematen dakien artista baita.
Eta zein izango da hurrengoa?
Puño (David Peña) ilustratzailearena. Askotariko lanak egiten ditu: lan komertzialak, fantzineak… langile sutsua ez ezik, ilustratzaile sen handia ere badauka. Denetarik egiten du eta kalitate handiarekin. Egunero egiten dituen gauzak erakustea atsegin du. Esaterako, egunkari batean atera duen lan bat. Izan ere, ilustratzaileen sormen prozesua apur bat desmitifikatzailea da. Pablo Amargo, esaterako, oso ilustratzaile kontzeptuala da. Gauza asko kaieretan du eginda, eta lan komertzial bat eskatzen diotenean, kaieretan jasotako lan bat hartu eta egokitu egiten du. Beraz, eskaera horri egokituriko sormen lan pertsonala da. Pablok horrela egiten du. Batzuek aurreiritziak izan ditzakete lan komertziala delako, baina nire ustez ez du lan artistikoa gutxiesten.
